Sử dụng thuốc điều trị bệnh mãn tính có gây ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng không?
Trong xã hội hiện đại, ngày càng nhiều nam giới trẻ tuổi phải dùng thuốc điều trị bệnh mãn tính như tăng huyết áp, trầm cảm, hen suyễn, viêm khớp, hay thậm chí là ung thư. Một trong những mối quan tâm phổ biến nhưng ít được thảo luận là: Liệu các loại thuốc này có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, đặc biệt là chất lượng tinh trùng không?
Câu trả lời là CÓ – một số loại thuốc điều trị bệnh mãn tính có thể làm giảm số lượng, chất lượng hoặc khả năng di động của tinh trùng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là nam giới mắc bệnh mãn tính hoàn toàn mất đi khả năng làm cha.
Nam giới mắc bệnh mãn tính vẫn có thể làm cha nếu chủ động theo dõi và kiểm soát tác dụng phụ của thuốc. Cùng tìm hiểu kỹ hơn trong bài viết dưới đây:
1. Những loại thuốc có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng
Nhà thuốc đạt chuẩn GPP Phòng Khám Đa Khoa Family Health
Không phải tất cả các thuốc đều gây ảnh hưởng đến sinh sản nam giới, nhưng có một số nhóm thuốc đã được nghiên cứu và ghi nhận có tác dụng phụ lên quá trình sinh tinh hoặc chức năng hormone sinh dục:
1.1. Thuốc điều trị tăng huyết áp
Thuốc chẹn beta (như atenolol, propranolol): Có thể gây rối loạn cương và giảm ham muốn, gián tiếp ảnh hưởng đến tần suất quan hệ và khả năng thụ thai.
Thuốc lợi tiểu: Một số loại lợi tiểu ảnh hưởng đến nồng độ kẽm trong cơ thể – vi chất cần thiết cho quá trình sinh tinh.
1.2. Thuốc chống trầm cảm
Nhóm SSRI (như fluoxetine, sertraline): Có thể gây ra xuất tinh ngược, giảm số lượng tinh trùng trong tinh dịch hoặc gây mất cực khoái.
Tác động kéo dài trên trục nội tiết – thần kinh có thể làm giảm testosterone nội sinh.
1.3. Corticoid
Corticoid (dùng kéo dài trong điều trị viêm khớp, lupus, hen suyễn…) có thể ức chế tuyến yên – vùng dưới đồi, dẫn đến giảm tiết LH và FSH – các hormone điều hòa sản xuất testosterone và tinh trùng.
Dùng lâu dài liều cao có thể dẫn đến tình trạng suy sinh dục thứ phát, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tinh trùng.
1.4. Thuốc điều trị ung thư (hóa trị, xạ trị)
Đây là nhóm thuốc gây ảnh hưởng mạnh nhất đến tinh hoàn, vì các tế bào sinh tinh rất nhạy cảm với độc tính của hóa chất.
Nhiều trường hợp tinh trùng giảm mạnh hoặc mất hoàn toàn sau hóa trị.
Một số bệnh nhân cần đông lạnh tinh trùng trước khi bắt đầu điều trị ung thư, để bảo tồn khả năng sinh sản về sau.
2. Cơ chế tác động: Từ nội tiết đến quá trình sinh tinh
Chất lượng tinh trùng bị ảnh hưởng bởi thuốc thông qua hai cơ chế chính:
2.1. Làm giảm nồng độ testosterone
Testosterone là hormone nam then chốt trong duy trì chức năng sinh dục và sinh tinh. Khi một số thuốc ức chế hoạt động của tuyến yên – vùng dưới đồi (trục HPG), quá trình sản xuất testosterone bị gián đoạn. Kết quả:
Giảm ham muốn tình dục
Suy giảm chất lượng và số lượng tinh trùng
Có thể dẫn đến vô sinh nếu kéo dài và không điều trị
2.2. Ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh tinh
Một số thuốc, đặc biệt là hóa trị, có thể gây tổn thương trực tiếp tế bào mầm trong ống sinh tinh. Điều này ảnh hưởng đến:
Số lượng tinh trùng (oligospermia hoặc azoospermia)
Hình dạng và khả năng di chuyển của tinh trùng
Tỷ lệ tinh trùng bất thường tăng cao
Ngoài ra, thuốc có thể ảnh hưởng đến các tuyến phụ như túi tinh, tuyến tiền liệt – làm thay đổi môi trường tinh dịch, ảnh hưởng đến khả năng sống sót và vận động của tinh trùng.
3. Nam giới cần làm gì khi phải sử dụng thuốc lâu dài?
Việc điều trị bệnh mãn tính là bắt buộc để đảm bảo sức khỏe toàn thân và tuổi thọ. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc chấp nhận “đánh đổi” khả năng sinh sản.
3.1. Tư vấn bác sĩ Nam khoa hoặc bác sĩ chuyên ngành sinh sản
BS Nam Khoa Family Health siêu âm bệnh nhân
Trước khi bắt đầu một phác đồ điều trị dài hạn, nam giới trong độ tuổi sinh sản nên trao đổi với bác sĩ về kế hoạch sinh con.
Bác sĩ có thể lựa chọn thuốc thay thế ít ảnh hưởng hơn hoặc hướng dẫn cách bảo tồn tinh trùng trước khi điều trị.
3.2. Xét nghiệm tinh dịch đồ định kỳ
Đây là xét nghiệm đơn giản, không xâm lấn và rất giá trị trong việc theo dõi sức khỏe sinh sản nam giới.
Định kỳ mỗi 6–12 tháng, người bệnh nên làm tinh dịch đồ để theo dõi:
Số lượng tinh trùng
Tỷ lệ di động
Tỷ lệ dị dạng
Thể tích và độ pH tinh dịch
Nếu phát hiện sự suy giảm, bác sĩ sẽ cân nhắc thay đổi thuốc hoặc bổ sung hỗ trợ điều trị.
3.3. Bảo tồn khả năng sinh sản nếu cần
Đông lạnh tinh trùng là lựa chọn khôn ngoan đối với những bệnh nhân chuẩn bị hóa trị, xạ trị, hoặc điều trị dài hạn bằng corticoid hoặc thuốc ảnh hưởng rõ đến sinh tinh.
Kỹ thuật này an toàn, dễ thực hiện và có thể bảo quản tinh trùng trong nhiều năm.
Kết luận
Thuốc điều trị bệnh mãn tính là cần thiết để đảm bảo sức khỏe, nhưng một số loại thuốc có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng sinh sản nam giới, đặc biệt là chất lượng và số lượng tinh trùng.
Tuy nhiên, nam giới hoàn toàn có thể làm cha nếu chủ động theo dõi và kiểm soát các tác dụng phụ của thuốc thông qua việc:
Trao đổi sớm với bác sĩ
Xét nghiệm tinh dịch đồ định kỳ
Cân nhắc bảo tồn tinh trùng trước điều trị dài hạn
Đừng để điều trị bệnh mãn tính trở thành rào cản trên hành trình làm cha. Chủ động theo dõi – bảo vệ khả năng sinh sản từ hôm nay.
Liên hệ hotline 0869 561 156 để được chăm sóc sức khỏe Nam khoa và gia đình với bác sĩ riêng tại Family Health
